Pytanie badawcze

Czy zmiana pozycji dziecka wpływa pozytywnie na wyniki terapii światłem u noworodków urodzonych w terminie i wcześniaków chorych na żółtaczkę?

Kluczowe informacje

Niniejszy przegląd systematyczny obejmuje badania, w których porównano stosowanie zaplanowanych zmian pozycji ciała, w porównaniu z niestosowaniem zmian pozycji ciała, u noworodków urodzonych w terminie oraz u wcześniaków poddanych światłoterapii stosowanej w leczeniu żółtaczki. Stosowanie obu powyższych metod ułożenia noworodków spowodowało niewielką lub żadną różnicę pod względem czasu trwania terapii światłem oraz szybkości zmniejszania się stężenia bilirubiny. Bilirubina to substancja, która wywołuje żółtaczkę, charakteryzującą się zażółceniem skóry i białek oczu.

W żadnym z przeprowadzonych badań zawartych w niniejszym przeglądzie nie stwierdzono wpływu zmiany pozycji ciała dziecka na występowanie działań niepożądanych, w tym zespołu nagłej śmierci niemowląt.

Dalsze badania powinny koncentrować się na analizie planowych zmian pozycji niemowląt poddawanych światłoterapii, z uwzględnieniem wcześniaków i noworodków cierpiących na wszystkie rodzaje żółtaczki.

Co to jest żółtaczka?

Żółtaczka (zwana również hiperbilirubinemią) to częste schorzenie występujące u noworodków, powodujące zażółcenie skóry i białek oczu, wynikające ze zbyt dużego stężenia bilirubiny we krwi. Bilirubina to żółta substancja, powstająca w wyniku rozpadu czerwonych krwinek. Ze względu na to, że wątroby noworodków nie potrafią skutecznie usuwać bilirubiny z krwi, jej stężenie we krwi się zwiększa. U niektórych dzieci stężenie bilirubiny we krwi jest bardzo duże, co może powodować uszkodzenie mózgu. Gdy noworodek ma około 2 tygodni, jego wątroba jest już w stanie samodzielnie usunąć bilirubinę z organizmu, dzięki czemu żółtaczka ustępuje samoistnie.

Jak leczyć żółtaczkę?

Terapia światłem (fototerapia) jest najczęstszym sposobem leczenia żółtaczki. Niemowlęta umieszcza się pod specjalnym światłem, z zasłoniętymi oczami, ubrane w pieluszkę, tak aby jak najwięcej skóry było wystawione na działanie światła. Fototerapia powoduje rozpad bilirubiny, która następnie zostaje wydalona z organizmu. U niektórych dzieci może wystąpić wysypka lub biegunka podczas fototerapii, jednak zazwyczaj nie powoduje ona działań niepożądanych. Zmniejszenie stężenia bilirubiny do bezpiecznego stężenia u większości dzieci następuje zwykle po około 48 godzinach fototerapii.

Co dokładnie chcieliśmy sprawdzić?

Podczas fototerapii obracanie dziecka na plecy, a następnie na boki sprawia, że różne obszary skóry są wystawione na działanie światła, co może przyspieszyć zmniejszenie stężenia bilirubiny we krwi. Chcieliśmy sprawdzić, czy fototerapia jest skuteczniejsza, gdy dzieci są odwracane o określonych porach, niż pozostawiane w jednej pozycji.

Szczególnie interesowało nas oddziaływanie tej terapii na dzieci urodzone w terminie (do 3 tygodni przed planowanym terminem porodu) i wcześniaki w ciągu pierwszych 28 dni życia. Badania miały na celu sprawdzenie, czy zmiana pozycji dziecka skraca czas fototerapii; wpływa na szybkość zmniejszania się stężenia bilirubiny; bądź wywołuje jakiekolwiek działania niepożądane, w szczególności zespół nagłej śmierci niemowląt (SIDS, czyli „śmierć łóżeczkową”).

Co zrobiliśmy?

Znaleźliśmy badania, w których oceniano stosowanie zmian pozycji ciała w porównaniu z ich niestosowaniem u noworodków poddawanych fototerapii z powodu żółtaczki. Zmiany pozycji ciała niemowląt i odstępy między nimi musiały być zgodne z ustalonym harmonogramem. Badaniami objęto noworodki obu płci chore na żółtaczkę urodzone w terminie lub jako wcześniaki.

Co ustaliliśmy?

Znaleźliśmy 5 badań, obejmujących łącznie 343 noworodki. W 3 badaniach uwzględniono zdrowe noworodki urodzone w terminie, a w 2 pozostałych – zarówno wcześniaki, jak i noworodki donoszone. We wszystkich badaniach porównywano zaplanowane zmiany pozycji ciała noworodków z niestosowaniem takiej interwencji podczas fototerapii. Noworodki mogły być układane na plecach, na brzuchu lub na bokach, a ich pozycję zmieniano zgodnie z planem badania. Zmiany pozycji ciała noworodków były uzależnione od czasu (co 30 minut do 6 godzin), sposobu zajmowania się nimi (np. po każdorazowym karmieniu piersią) lub zmiany pielęgniarskiej (np. raz podczas zmiany).

Kluczowe wyniki

Zmiana pozycji ciała noworodka podczas fototerapii, w porównaniu z niestosowaniem takiej interwencji, może mieć niewielki lub żaden wpływ na czas trwania fototerapii (4 badania, 231 dzieci) oraz szybkość zmniejszania się stężenia bilirubiny we krwi w ciągu 24 godzin od rozpoczęcia fototerapii (1 badanie, 100 dzieci). Nie wiadomo, czy zmiana pozycji ciała może powodować niepożądane efekty, ze względu na to, że nie raportowano tego w żadnym z uwzględnionych badań.

Jakie są ograniczenia wynikające z przeanalizowanych danych naukowych?

Nie mamy pewności, czy wyniki przedstawionych badań są w pełni wiarygodne, ponieważ ich liczba jest ograniczona, a w tych, które udało się zgromadzić, nie zostały zastosowane najlepsze metody analizy i opisywania wyników. W żadnym z uwzględnionych badań nie odnotowano działań niepożądanych.

Na ile aktualne są przedstawione dane naukowe?

Dane są aktualne do 5 marca 2021 r.